Mianem badania wizualnego określa się czynność umiejscowienia i oceny powierzchniowych cech jakości obiektu, takich jak: nieciągłości, zniekształcenia, ogólny stan powierzchni ludzkim nieuzbrojonym okiem lub przy użyciu przyrządów optycznych, optoelektronicznych, pomiarowych, itp. Pełen cykl badań wizualnych składa się z zapoznania się z obiektem badanym oraz wymaganiami jakościowymi, przygotowania powierzchni do badań, doboru odpowiedniej metody/aparatury, sprawdzenia wyposażenia badawczego, przeprowadzenia badania oraz sporządzenia raportu.
Duży zakres stosowalności techniki często niesie za sobą konieczność stosowania dodatkowego oprzyrządowania. Dlatego badania wizualne podzielić można na:
Celem badań jest głównie ocena stanu powierzchni (np.: zmiany korozyjne czy erozyjne, pęknięcia), kontrola odchyłek kształtu, połączeń (zwłaszcza spawanych), wreszcie kontroli obiektu po jego naprawie.
Badania wizualne bezpośrednie są to badania prowadzone na powierzchniach dostępnych bezpośrednio do badań. Prowadzone są okiem nieuzbrojonym lub przy użyciu specjalnych mikroskopów.
Badania wizualne zdalne są to badania prowadzone na powierzchniach wewnętrznych obiektów lub powierzchniach zewnętrznych niedostępnych do badań bezpośrednich (np. obiektów znajdujących się w strefach narażenia na promieniowanie jonizujące).
Badania wizualne przeprowadzane są najczęściej z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu optycznego ułatwiającego oglądanie powierzchni trudnodostępnych. Wiele wad o charakterze pęknięć, rys lub uszkodzenia części znajdujących się wewnątrz skomplikowanych urządzeń podlega ocenie bezpośredniej lub może zostać zarejestrowane na nośnikach pamięci i ocenione w warunkach laboratoryjnych.
W skład sprzętu do badań wizualnych wchodzą m.in. mikroskopy piórowe, lupki, lusterka, endoskop sztywny (boroskop), endoskop giętki (fiberoskop), wideo endoskopy, zestawy telewizyjne, źródła promieniowania widzialnego i ultrafioletowego, mierniki natężenia promieniowania widzialnego i ultrafioletowego, systemy zobrazowania wyników (kamery, aparaty fotograficzne, zestawy komputerowe), wyposażenie specjalne oraz wzorce do badań rozdzielczości.
Specjalistyczne wyposażenie optyczne takie jak boroskopy, fiberoskopy lub wideoendoskopy (wideoboroskopy) przemysłowe z pełną cyfrową rejestracją i opcjami wyboru różnych systemów oświetleniowych wykorzystujemy najczęściej do takich badań jak: rewizje zbiorników ciśnieniowych, rurociągów, silników, kompresorów oraz zaworów.
kontrola komory spalania silników okrętowych — wideoendoskop wprowadza się otworem po wymontowaniu wtryskiwacza, kontroluje się: denko tłoka, tuleję cylindrową, zawory,
kontrola rur i wymienników ciepła — wykrywanie pęknięć i por w rurach ze szwem, wykrywanie śladów korozji i erozji, sprawdzanie czystości i gładkości powierzchni rur głównie w energetyce jądrowej.
Początek metod badań endoskopowych datuje się na początek XIX stulecia. Endoskopami były rury, którymi za pomocą zwierciadła doprowadzano światło świecy, lampy naftowej lub podobnego źródła do wnętrza przedmiotu. Przełom nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy to wyprodukowano endoskop z optycznym systemem przenoszenia obrazu i elektrycznym oświetleniem wnętrza. Nazwa endoskop pochodzi od endo - greckiego endon = wewnątrz i skop od greckiego skopeo = patrzę. Tak nazywamy cienki optyczny instrument wprowadzany do wnętrza przedmiotu przez naturalne lub sztucznie wytworzone otwory, umożliwiające wizualną inspekcję przestrzeni wewnętrznej. Endoskop możemy zatem zdefiniować jako rodzaj wziernika z własnym źródłem światła, służący do wykonywania badań endoskopowych. Używany jest w zależności od swojej budowy i przeznaczenia zarówno w przemyśle, medycynie jak również coraz częściej w wielu innych dziedzinach naszego życia.
Endoskop to przyrząd optyczny do oglądania trudno dostępnych obiektów (wewnątrz urządzeń) np. wewnętrznych powierzchni rurociągów, rur i zbiorników, przekrojów zamkniętych, duże znaczenie mają w przemyśle lotniczym, chemicznym, petrochemicznym i zbrojeniowym. Endoskopy służą również do sprawdzania stanu technicznego instalacji klimatyzacyjnych i innych, znajdują zastosowanie w serwisach samochodowych, czy serwisach sprzętu AGD.
